برخلاف اغلب سرطان ها، علت سرطان خون مزمن میلوژن (CML) و برخی دیگر از انواع لوسمی‌ها را می‌توان در یک ناهنجاری ژنتیکی خاص در یک کروموزوم جستجو کرد. تست BCR-ABL به توالی ژنی در کروموزوم غیرطبیعی 22 اشاره داد که در برخی از افراد مبتلا به لوسمی یافت می‌شود. وجود توالی ژنی BCR-ABL به تشخیص CML و لنفوم لنفوبلاستیک حاد (ALL) کمک می‌کند.

توالی ژن BCR-ABL

توالی ژن BCR-ABL یکی از این تغییرات اکتسابی است که قطعاتی از کروموزوم 9 و کروموزوم 22  جدا و مکان ها را با یکدیگر جا به جا می‎کند.در واقع ناحیه ABL در کروموزوم 9 با ناحیه ژن BCR در کروموزوم 22 فیوز می‌شود. این نوع تغییر جابجایی متقابل نامیده می‌شود و اغلب به صورت اختصار به صورت (22؛9)t نوشته می‌شود.

کروموزوم 22 حاصل که توالی ژن BCR-ABL را دارد به عنوان کروموزوم فیلادلفیا (ph) شناخته می‌شود، زیرا اولین بار در آنجا کشف شد. بنابراین کروموزوم فیلادلفیا حاوی یک ژن فیوژن غیرطبیعی BCR-ABL است که یک پروتئین غیر طبیعی را تولید می‌کند و منجر به ایجاد بیماری CML و یک نوع ALL می‌شود.

در هنگام تشخیص 95-90% از موارد CML یک جابجایی متقابل کروموزومی متغیر t(9;22) BCR-ABL را نشان می‌دهد. حدود 30٪ از بزرگسالان جابه‎جایی B-ALL دارند، در حالی که فقط در حدود 2 تا 4٪ موارد در کودکان وجود دارد.

پروتئینی که توسط ژن فیوژن غیرطبیعی BCR-ABL تولید می‎شود، نوعی آنزیم به نام تیروزین کیناز است. این آنزیم مسئول رشد کنترل نشده سلول‌های لوسمیک است.

هنگامی که تعداد زیادی از سلول‌های لوسمی غیرطبیعی شروع به جمع شدن پیش سازهای سلولهای خونی طبیعی در مغز استخوان می‌کنند، علائم و نشانه‌های سرطان خون ظاهر می‌شود. درمان این لوسمی‌ها معمولاً شامل یک مهار کننده تیروزین کیناز (TKI) است. آزمایش برای BCR-ABL، کروموزوم فیلادلفیا و ژن فیوژن BCR-ABL یا رونوشت‌های آن (کپی‌های RNA ایجاد شده از بخش‌های غیر طبیعی DNA) را تشخیص می‌دهد. وجود ناهنجاری BCR-ABL تشخیص بالینی CML ، نوعی ALL و به ندرت سرطان خون میلوئیدی حاد (AML) را تأیید می‌کند.

چندین آزمایش    BCR-ABL  وجود دارد، از جمله:

سیتوژنتیک (آنالیز کروموزوم یا کاریوتایپ)

این آزمایش کروموزوم‌ها را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند تا ناهنجاری‌های ساختاری و یا عددی را تشخیص دهد. به عنوان مثال کروموزوم فیلادلفیا یک نسخه غیر طبیعی کوچک از کروموزوم 22 است که ناشی از تبادل یا جابجایی بین کروموزوم 9 و کروموزوم 22 است. سلول‌های موجود در نمونه خون یا مغز استخوان در آزمایشگاه رشد می‌کنند و سپس مورد بررسی قرار می‌گیرند تا مشخص شود کروموزوم فیلادلفیا وجود دارد. سایر ناهنجاری های کروموزومی نیز قابل تشخیص است.

هیبریداسیون درجا فلورسانس (FISH)

این روش آزمایشی از پروب‌های دارای برچسب رنگ فلورسنت برای “روشن کردن” توالی ژن BCR-ABL در زمان حضور آن استفاده می‌کند. نتایج آزمایش برای FISH اغلب سریع‌تر از تجزیه و تحلیل کروموزوم است.

آزمایش مولکولی ژنتیکی (کیفی یا کمی)

آزمایش‌های کمی و کیفی مبتنی بر واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) رونوشت BCR-ABL را در سلول‌های سرطان خون گرفته شده از نمونه‌های خون یا مغز استخوان را شناسایی و اندازه‌گیری می‌کند. این تست می‌تواند مقادیر بسیار کمی از BCR-ABL را تشخیص دهد. حتی زمانی که کروموزوم فیلادلفیا در سلول‌های مغز استخوان با تکنیک‌هایی مانند تجزیه و تحلیل کروموزوم یا FISH مشاهده نشود.

جهش های ثانویه در BCR-ABL شناخته شده است که باعث مقاومت در برابر درمان می‌شود. این‌ها را می‌توان با روش تعیین توالی DNA تشخیص داد.

♥آزمایشگاه ژنتیک پزشکی دکتر خالقیان تست های FISH  BCR-ABL  و تست های کیفی و کمی برای BCR-ABL  را در سریعترین زمان و بهترین کیفیت انجام میدهد ♥ 

از این تست چگونه استفاده می‌شود؟

از تست BCR-ABL برای موارد زیر استفاده می‌شود:

• تشخیص برخی از انواع سرطان خون به عنوان مثال سرطان خون مزمن میلوژن (CML) یا نوعی سرطان خون حاد لنفوبلاستیک (ALL) و به ندرت سرطان خون حاد میلوئیدی (AML) که توالی ژن BCR-ABL در آن وجود دارد
• نظارت بر درمان
• نظارت بر عود
• تشخیص مقاومت در برابر درمان

آزمایش BCR-ABL برای تشخیص کروموزوم فیلادلفیا (Ph) و توالی ژن BCR-ABL انجام می‌شود. برای تشخیص BCR-ABL ممکن است چندین نوع آزمایش انجام شود. این موارد شامل تجزیه و تحلیل کروموزوم، آزمایش ژنتیکی مولکولی BCR-ABL و یا فلورسانس هیبریداسیون درجا (FISH) است. این موارد به ایجاد تشخیص اولیه CML یا ALL مثبت Ph کمک می‌کند. از آزمون کمی نیز برای نظارت بر میزان واکنش بیمار به درمان استفاده می‌شود.

آزمایشات مربوط به BCR-ABL معمولاً همراه با سایر آزمایشات در صورت مشکوک شدن یک پزشک به وجود بیماری لوسمی در بدن و تلاش برای تشخیص یا رد CML و PH⁺  ALL انجام می‌شود.

بسته به محل شکستگی کروموزوم 22،  BCR-ABL می‌تواند پروتئین‌هایی با اندازه و وزن متفاوت را تولید کند. در CML، نقطه انفصال در BCR تقریباً همیشه در منطقه خوشه اصلی شکست (M-BCR) است و منجر به تولید پروتئین BCR-ABL با اندازه بزرگتر می‌شود (پروتئین (P210 نامیده می‌شود. شکستگی در منطقه خوشه محل شکست جزئی (m-BCR)  منجر به پروتئین فیوژن کوتاه‌تری می‌شود (p190) نامیده می‌شودکه غالباً با ALL کروموزوم Ph مثبت همراه است.

آزمایش مولکولی کمی BCR-ABL هر یک از نقاط شکست در ژن فیوژن را اندازه گیری می‌کند. برای تعیین مقدار پایه و سپس نظارت بر پاسخ فرد به درمان و در صورت دستیابی به بهبودی، برای نظارت بر عود استفاده می‌شود. اگر مقاومت در برابر درمان یا عود بیماری رخ دهد، برای هدایت درمان بیشتر باید تجزیه و تحلیل جهش دومین کیناز BCR-ABL انجام شود.

این تست چه زمانی تجویز می‌شود؟

آزمایش BCR-ABL هنگامی انجام می‌شود كه یك پزشك مشكوك شود كه فردی مبتلا به CML یا ALL كروموزوم فیلادلفیا (Ph مثبت) است. آزمایش اولیه ممکن است زمانی نشان داده شود که فرد دارای علائم یا علائم غیر اختصاصی مانند:

• خستگی
• کاهش وزن
• درد مفصل یا استخوان
• بزرگ شدن طحال
• عرق شبانه
• تب
• به عنوان پیگیری یافته‌های غیر عادی در شمارش کامل خون( (CBC

در اوایل بیماری فرد ممکن است علائم کمی داشته باشد یا هیچ علائمی نداشته باشد. با گذشت زمان و ازدحام سلول‌های طبیعی خون از مغز استخوان و افزایش تعداد سلول‌های غیر طبیعی لوسمی، فرد ممکن است دچار کم خونی، خونریزی طولانی مدت و عفونت‌های مکرر شود.

پس از تشخیص CML یا ALL کروموزوم Ph مثبت، آزمایش کمی ژنتیک BCR-ABL به صورت دوره‌ای (به طور معمول هر 3 ماه) برای نظارت بر پاسخ به درمان و نظارت بر عود مجدداً انجام می‌شود. هنگامی که شخصی به درمان پاسخ نمی‌دهد و مشکوک به مقاومت درمانی است یا پس از بهبودی، عود بیماری اتفاق می‌افتد، ممکن است تجزیه و تحلیل جهش دومین کیناز BCR-ABL انجام شود.

نتیجه این تست چه چیزی را نشان می‌دهد؟

تفسیر نتایج آزمایش به طور معمول توسط یک پزشک با آموزش‌های تخصصی انجام می‌شود و گزارش ارائه می‌شود. اگر فردی دارای سلول‌های سفید خون غیرطبیعی در مغز استخوان باشد و دارای کروموزوم فیلادلفیا (Ph) و توالی ژن BCR-ABL باشد، در این صورت فرد با CML یا PH⁺ ALL قابل تشخیص می باشد. از بین کسانی که CML دارند، 95-90% در صورت آزمایش سیتوژنتیک کروموزوم Ph و 100٪ توالی ژن BCR-ABL توسط FISH و یا آزمایش مولکولی کیفی BCR-ABL دارند. حدود %30 بزرگسالان مبتلا به B-ALL و 4-2٪ کودکان مبتلا به B-ALL از نظر کروموزوم Ph و یا توالی ژن BCR-ABL مثبت هستند.

درصد کمی از افراد مبتلا به CML توالی ژن BCR-ABL دارند اما کروموزوم Ph ندارند. این موارد یا دارای جابجایی‌های مختلف هستند که علاوه بر 9 و 22 شامل یک کروموزوم سوم یا حتی چهارم هستند یا دارای یک انتقال پنهان با 9 و 22 هستند که با تجزیه و تحلیل کروموزومی معمول قابل شناسایی نیست. از آنجا که درمان سرطان خون مربوط به BCR-ABL به طور خاص پروتئین تیروزین کیناز تولید شده را هدف قرار می دهد، این افراد هنوز هم می توانند با تست کمی مولکولی BCR-ABL کنترل شوند.

به ندرت در افرادی که به نظر می رسد دارای CML هستند، نه کروموزوم Ph و نه جهش BCR-ABL یافت نمی‌شود. این افراد در نظر گرفته می شود که واقعا CML ندارند و ممکن است جهش‌های ناشناخته ایجاد کننده بیماری داشته باشند.

به طور کلی اگر مقدار BCR-ABL در خون یا مغز استخوان با گذشت زمان کاهش یابد، در این صورت فرد به درمان پاسخ می‌دهد. اگر مقدار BCR-ABL به زیر سطح تشخیص آزمایش برسد و تعداد سلول‌های خونی فرد طبیعی باشد، در این صورت فرد در حال بهبود است.

چرا باید بیش از یک بار تجزیه تحلیل کروموزوم انجام شود؟

پزشک شما ممکن است تجزیه و تحلیل کروموزوم را به صورت دوره‌ای تعیین کند تا تشخیص دهد که آیا شما هیچ اختلال اضافی در کروموزوم ایجاد کرده‌اید. تغییرات اضافی اغلب با پیشرفت و تسریع بیماری مشاهده می‌شود.

اگر من کروموزوم فیلادلفیا و ژن فیوژن BCR-ABL داشته باشم، باید اعضای خانواده من هم تست بدهند؟

خیر. این تغییر ژنتیکی تغییری است که در طول زندگی فرد به دست می‌آید و به ارث نمی‌رسد.

آیا هر شخصی با لوسمی باید تست دهد؟

آزمایش فقط در مواردی انجام می‌شود که پزشک متخصص شما شک کند که شما به لوسمی مزمن میلوژن (CML)، لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL) یا نوع دیگری از لوسمی نادر مبتلا هستید یا می خواهد آن‌ها را رد کند. اکثر افراد مبتلا به سرطان خون کروموزوم فیلادلفیا و ژن فیوژن BCR-ABL نخواهند داشت.

نتایج تست BCR-ABL من چقدر ممکن است طول بکشد؟

این بستگی به آزمایش خاص انجام شده و آزمایشگاه دارد. تست BCR-ABL به تجهیزات و تخصص ویژه‌ای نیاز دارد و ممکن است نمونه شما به آزمایشگاه تخصصی بیمارستان یا آزمایشگاه مرجع ارسال شود. ممکن است یک تا چند روز طول بکشد تا نتایج شما در دسترس باشد.

♥آزمایشگاه ژنتیک پزشکی دکتر خالقیان تست های FISH  BCR-ABL  و تست های کیفی و کمی برای BCR-ABL  را در سریعترین زمان و بهترین کیفیت انجام میدهد ♥